Để trở thành chuyên viên kiểm thử phần mềm (software tester), việc nắm được các kiến thức cơ bản là rất trọng yếu. Do đó, bài viết này, TopTest.vn sẽ giới thiệu tới các bạn khái niệm phần mềm trong kiểm thử phần mềm để mọi người có thể nắm được.
Bạn đã bao giờ tự hỏi làm sao những ứng dụng phổ biến mà bạn đang sử dụng trên điện thoại lại mượt mà và không có lỗi? Đó là nhờ vào kiểm thử phần mềm – một thế giới bí mật nơi những chuyên viên kiểm thử phần mềm săn lùng lỗi và đảm bảo chất lượng phần mềm là tốt nhất. Hãy nghĩ về nó như một quy trình diễn ra đằng sau hậu trường, mỗi nút bấm được nhấn và mỗi kịch bản kiểm thử được kiểm tra cẩn thận. Tò mò muốn tìm hiểu thêm về thế giới ẩn giấu này của quy trình kiểm thử phần mềm? Hãy cùng khám phá với TopTest.vn nhé!
Kiểm thử phần mềm là gì (what is software testing?):
Ứng dụng phần mềm là gì?
Hãy tưởng tượng phần mềm như một bộ hướng dẫn chỉ dẫn cho máy tính của bạn làm gì. Nó giống như một công thức nấu ăn, nhưng thay vì làm bánh, nó giúp bạn hoàn thành một nhiệm vụ.
Có nhiều loại phần mềm khác nhau, mỗi loại có vai trò riêng:
1. Phần mềm hệ thống: Đây là nền tảng của máy tính của bạn, những anh hùng vô hình làm việc đằng sau hậu trường. Chúng bao gồm:
- Trình điều khiển thiết bị: Giống như những người phiên dịch, cho phép máy tính của bạn hiểu và giao tiếp với bàn phím, máy in hoặc phần cứng khác của bạn.
- Hệ điều hành (OS): Hãy nghĩ về điều này như ông chủ của máy tính của bạn, quản lý tất cả các chương trình và tài nguyên, cho phép bạn tương tác với máy tính của mình.
- Máy chủ: Giống như những chiếc máy tính mạnh mẽ lưu trữ và chia sẻ thông tin, giúp internet hoạt động.
- Tiện ích: Giống như những công cụ hữu ích, giúp bạn bảo trì và tối ưu hóa máy tính của mình, như phần mềm diệt virus hoặc công cụ dọn dẹp đĩa.
2. Phần mềm lập trình: Đây là các công cụ cho các nhà phát triển để tạo ra phần mềm khác. Chúng bao gồm:
- Biên dịch: Biên dịch dịch mã có thể đọc được bởi con người sang ngôn ngữ có thể đọc được bởi máy, để máy tính của bạn có thể hiểu nó.
- Công cụ gỡ lỗi: Giúp tìm và sửa lỗi trong mã, giống như thám tử truy tìm lỗi.
- Thông dịch: Đọc và thực thi mã từng dòng một, cho phép bạn chạy chương trình nhanh chóng.
3. Phần mềm ứng dụng: Đây là các chương trình bạn thực sự sử dụng mỗi ngày. Chúng bao gồm:
- Tự động hóa công nghiệp: Phần mềm được sử dụng trong các nhà máy để kiểm soát máy móc và quy trình.
- Phần mềm kinh doanh: Công cụ như bảng tính, cơ sở dữ liệu và phần mềm kế toán được sử dụng trong văn phòng.
- Trò chơi: Các chương trình tương tác để giải trí.
- Viễn thông: Phần mềm được sử dụng trong viễn thông, như hệ thống điện thoại và nhà cung cấp internet.
Kiến thức cơ bản về kiểm thử phần mềm
Theo định nghĩa trên site geeksforgeeks.org, kiểm thử phần mềm là quá trình quan trọng trong phát triển phần mềm, nhằm đánh giá chức năng, hiệu suất, và độ ổn định của sản phẩm trước khi nó được đưa vào sử dụng. Quá trình này bao gồm việc xác định các lỗi, sai sót hoặc thiếu sót trong chức năng của phần mềm so với yêu cầu ban đầu.
TopTest.vn xin phép tóm tắt lại về kiểm thử phần mềm là gì như sau:
- Kiểm thử phần mềm: Là một loạt các hoạt động được thực hiện để kiểm tra và đánh giá chất lượng của phần mềm.
- Quá trình phát triển phần mềm: Là chu trình tạo ra phần mềm, bao gồm các giai đoạn như phân tích yêu cầu, thiết kế, lập trình, kiểm thử, triển khai và bảo trì.
- Lỗi (defect, bug, failure): Là những sai sót, khuyết điểm trong phần mềm, có thể gây ra lỗi hoạt động, lỗi chức năng hoặc thậm chí là lỗi bảo mật.
- Sản phẩm chất lượng: Là phần mềm hoạt động ổn định, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu, không có lỗi nghiêm trọng, và mang lại trải nghiệm tốt cho người dùng.
Tóm lại: Kiểm thử phần mềm là một bước quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng của phần mềm. Bằng cách tìm và sửa lỗi, kiểm thử giúp đảm bảo rằng phần mềm hoạt động như mong đợi và mang lại giá trị cho người dùng.
Tầm quan trọng của kiểm thử phần mềm:
Kiểm thử phần mềm là một phần không thể thiếu trong quá trình phát triển phần mềm. Dưới đây là một số lý do chính tại sao chúng ta cần kiểm thử:
Đảm bảo phần mềm không có lỗi (bug free):
- Lập trình là công việc luôn tiềm ẩn lỗi, dù là do con người hay do lỗi kỹ thuật. Kiểm thử giúp phát hiện ra lỗi và lập trình viên (developer) sửa chữa những lỗi này trước khi phần mềm được tung ra thị trường.
- Một phần mềm có lỗi có thể hoạt động không ổn định, thậm chí gây ra những hậu quả nghiêm trọng như mất dữ liệu, hoạt động sai lệch, hoặc thậm chí là các rủi ro bảo mật.
Đảm bảo hệ thống đáp ứng yêu cầu của khách hàng và thông số kỹ thuật của phần mềm:
- Yêu cầu của khách hàng và thông số kỹ thuật là những tiêu chí chính để đánh giá chất lượng của phần mềm.
- Kiểm thử đảm bảo rằng phần mềm đáp ứng đầy đủ các yêu cầu đã được định nghĩa, từ chức năng, hiệu năng, đến khả năng bảo mật.
Đảm bảo hệ thống đáp ứng mong đợi của người dùng cuối:
- Người dùng cuối là đối tượng sử dụng trực tiếp phần mềm.
- Kiểm thử giúp đảm bảo rằng phần mềm dễ sử dụng, thân thiện, và mang lại trải nghiệm tốt cho người dùng.
Sửa lỗi sau khi phát hành sẽ rất tốn kém:
- Việc sửa lỗi sau khi phần mềm đã được tung ra thị trường thường tốn kém hơn rất nhiều so với việc sửa lỗi trong quá trình phát triển.
- Ngoài chi phí sửa lỗi, còn có chi phí liên quan đến việc xử lý phản hồi của khách hàng, ảnh hưởng đến uy tín của sản phẩm và thậm chí là mất khách hàng.
Tóm lại: Kiểm thử phần mềm đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo chất lượng và thành công của phần mềm. Nó giúp phát hiện và sửa lỗi, đảm bảo phần mềm đáp ứng đầy đủ yêu cầu, và mang lại trải nghiệm tốt nhất cho người dùng.
Quy trình kiểm thử phần mềm:
Quy trình kiểm thử phần mềm thường xuyên đi cùng với quy trình phát triển phần mềm. Tuỳ theo quy trình phát triền phần mềm khác nhau sẽ có các quy trình phát triển kiểm thử đi kèm với nó.
TopTest.vn xin giới thiệu đến các bạn các quy trình phát triển phần mềm phổ biến nhất hiện này:
Quy trình phát triển phần mềm (SDLC, Software Development Life Cycle)
Quy trình phát triển phần mềm (SDLC, Software Development Life Cycle) là một quy trình được ngành công nghiệp phần mềm sử dụng để thiết kế, phát triển và kiểm thử các phần mềm chất lượng cao.
Mục tiêu của SDLC là tạo ra phần mềm chất lượng cao đáp ứng mong đợi của khách hàng.
Giải thích chi tiết:
- SDLC: Là một quy trình có cấu trúc để phát triển phần mềm, bao gồm các bước và hoạt động cụ thể.
- Thiết kế, phát triển, kiểm thử: Là những giai đoạn chính trong SDLC.
- Phần mềm chất lượng cao: Là phần mềm đáp ứng đầy đủ các yêu cầu chức năng, hiệu năng, bảo mật, và mang lại trải nghiệm tốt cho người dùng.
- Mong đợi của khách hàng: Là những yêu cầu, tiêu chí và mục tiêu mà khách hàng đặt ra cho phần mềm.
Các loại quy trình phát triển phần mềm phổ biến nhất hiện nay:
Mô hình thác nước(Waterfall Model)
- Mô tả: Mô hình thác nước là một mô hình tuyến tính, trong đó các giai đoạn được thực hiện tuần tự, từng giai đoạn hoàn thành mới chuyển sang giai đoạn tiếp theo.
- Phân tích yêu cầu
- Thiết kế
- Phát triển
- Kiểm thử
- Triển khai
- Bảo trì
- Ưu điểm:
- Dễ hiểu và quản lý.
- Phù hợp với các dự án có yêu cầu rõ ràng, không thay đổi nhiều.
- Có thể dễ dàng theo dõi tiến độ.
- Nhược điểm:
- Khó thay đổi yêu cầu sau khi quá trình đã bắt đầu.
- Rủi ro cao do khách hàng không thể thấy sản phẩm cho đến giai đoạn cuối cùng.
- Phù hợp với các dự án nhỏ, đơn giản, có vòng đời ngắn.
Mô hình tăng dần (Incremental Model)
- Mô tả: Mô hình tăng dần chia phần mềm thành các phần nhỏ (increment), mỗi phần được phát triển và kiểm thử riêng biệt.
- Ưu điểm:
- Cho phép khách hàng sớm thấy được sản phẩm.
- Dễ dàng điều chỉnh yêu cầu.
- Giảm rủi ro bởi mỗi phần nhỏ có thể được sửa chữa riêng biệt.
- Nhược điểm:
- Khó quản lý kiến trúc tổng thể của phần mềm.
- Có thể dẫn đến sự chồng chéo giữa các phần nhỏ.
- Phù hợp với các dự án lớn, phức tạp, có vòng đời dài.
Mô hình xoắn ốc (Spiral Model)
- Mô tả: Mô hình xoắn ốc kết hợp các khía cạnh của mô hình thác nước và mô hình tăng dần, đồng thời thêm vào yếu tố quản lý rủi ro.
- Ưu điểm:
- Cho phép kiểm soát rủi ro tốt hơn.
- Phù hợp với các dự án có nhiều rủi ro tiềm ẩn.
- Hỗ trợ thay đổi yêu cầu trong suốt quá trình phát triển.
- Nhược điểm:
- Khó quản lý và phức tạp.
- Cần có chuyên môn cao để quản lý rủi ro.
- Phù hợp với các dự án phức tạp, rủi ro cao, và cần nhiều thử nghiệm.
Mô hình chữ V (V-Model)
- Mô tả: Mô hình chữ V nhấn mạnh vai trò của kiểm thử trong suốt quá trình phát triển, với các hoạt động kiểm thử song song với các giai đoạn phát triển.
- Ưu điểm:
- Hỗ trợ việc kiểm thử sớm và liên tục.
- Giảm thiểu rủi ro phát sinh trong quá trình phát triển.
- Phù hợp với các dự án có yêu cầu chất lượng cao và kiểm thử nghiêm ngặt.
- Nhược điểm:
- Khó điều chỉnh yêu cầu sau khi quá trình đã bắt đầu.
- Cần có đội ngũ kiểm thử chuyên nghiệp.
Mô hình Agile (Agile Model)
- Mô tả: Mô hình Agile là một mô hình linh hoạt, tập trung vào việc giao tiếp, cộng tác và thích ứng với thay đổi.
- Ưu điểm:
- Cho phép thay đổi yêu cầu một cách linh hoạt.
- Cung cấp sản phẩm cho khách hàng sớm và thường xuyên.
- Hỗ trợ làm việc nhóm hiệu quả.
- Nhược điểm:
- Khó quản lý với các dự án lớn.
- Cần có đội ngũ phát triển có kinh nghiệm Agile.
- Phù hợp với các dự án có yêu cầu thay đổi liên tục, cần phản hồi nhanh từ khách hàng.
Lựa chọn mô hình: Việc lựa chọn mô hình SDLC phù hợp phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm:
- Loại dự án (kích thước, độ phức tạp, rủi ro)
- Yêu cầu của khách hàng
- Kinh nghiệm của đội phát triển
- Khả năng quản lý rủi ro
- Ngân sách và thời gian
Quy trình kiểm thử phần mềm (Software Testing Process)
- Quy trình kiểm thử là quy trình gồm các hoạt động, phương pháp luận và công cụ khác nhau để xác minh và kiểm chứng chức năng, hiệu suất, bảo mật và độ tin cậy của ứng dụng phần mềm.
- Kiểm thử đóng một vai trò quan trọng trong việc đảm bảo thành công của ứng dụng phần mềm. Bằng cách xác định và sửa lỗi sớm trong vòng đời phát triển, kiểm thử kỹ lưỡng sẽ làm giảm đáng kể rủi ro của các vấn đề tốn kém và ảnh hưởng đến uy tín của tổ chức, cá nhân sau khi phát hành.
Quy trình kiểm thử là gì?
- Kiểm thử phần mềm giúp tìm ra các lỗi và lỗi trong ứng dụng phần mềm và đảm bảo sửa chữa chúng trước khi được phát hành ra thị trường. Các bước hoặc giai đoạn liên quan trong kiểm thử phần mềm được coi là một quy trình kiểm thử.
- Quy trình kiểm thử đánh giá các ứng dụng phần mềm và các thành phần của chúng để tìm ra sự phù hợp của chúng với Đặc tả Yêu cầu Phần mềm (Software requirement specification – SRS) với mục đích xác định lỗi.
Các giai đoạn trong quy trình kiểm thử phần mềm
- Lên kế hoạch kiểm thử: tạo test plan, xác định mục tiêu kiểm thử, nguồn lực dự án, các rủi ro, tiêu chí đóng dự án
- Thiết kế các trường hợp kiểm thử (test case design): tạo test cases structure, test checklist, tạo test cases
- Chuẩn bị môi trường kiểm thử và dữ liệu kiểm thử
- Thực hiện kiểm thử: chạy bộ test cases và xác định lỗi, lập báo cáo lỗi (nếu có), làm báo cáo tổng kết và phối hợp với các bên liên quan để đảm bảo vòng đời bug.
- Báo cáo: Lập báo kiểm thử tổng quan, báo cáo hoàn thành kiểm thử
- Closure: Đánh giá các tiêu chí dừng kiểm thử, các rủi ro, rút ra các bài học cần thiết
Các loại kiểm thử phần mềm (software testing types)
Kiểm thử phần mềm có thể được phân loại theo nhiều cách, bao gồm:
- Kiểm thử chức năng (Functional Testing):Kiểm tra xem phần mềm có thực hiện đúng chức năng được yêu cầu hay không. Ví dụ: kiểm tra tính năng đăng nhập, tìm kiếm, thanh toán, v.v.
- Kiểm thử phi chức năng (Non-functional Testing): Kiểm tra các thuộc tính không liên quan trực tiếp đến chức năng của phần mềm, như hiệu suất, bảo mật, khả năng sử dụng, khả năng mở rộng, v.v.
- Kiểm thử hồi quy (Regression Testing): Kiểm tra lại các chức năng đã được kiểm thử trước đó, nhằm đảm bảo các thay đổi mới không ảnh hưởng đến các phần mềm đã hoạt động tốt.
Ngoài ra, kiểm thử phần mềm cũng có thể được thực hiện bằng hai cách:
- Kiểm thử thủ công (Manual Testing): Kiểm thử viên thực hiện các bước kiểm tra theo kế hoạch kiểm thử và test case. Bộ test cases được tạo ra bởi các tester và các kỹ thuật kiểm thử để đảm bảo test đủ và đúng các yêu cầu được đưa ra cho chức năng ứng dụng.
- Kiểm thử tự động (Automation Testing): Sử dụng các công cụ tự động hóa để thực hiện kiểm thử, giúp tiết kiệm thời gian và nâng cao hiệu quả kiểm thử.
- API testing: như đã mô tả chi tiết trong bài viết này, API testing cũng là một phần quan trọng trong quá trình kiểm thử giúp cho chất lượng phần mềm ngày càng hoàn thiện.
Các cấp độ kiểm thử phần mềm khác nhau (software testing level)
Kiểm thử cấp độ phần mềm có thể được phân loại thành 4 cấp độ:
- Kiểm thử đơn vị (Unit testing): Đây là cấp độ việc kiểm thử được tiến hành ở mức module, hay còn gọi là unit testing. Trong giai đoạn này việc kiểm thử chủ yếu được thực hiện bởi các lập trình viên.
- Kiểm thử tích hợp(Integration testing) : Đây là giai đoạn việc kiểm thử được thực hiện khi các module tích hợp với nhau, ở giai đoạn này việc kiểm thử sẽ tập trung kiểm tra xem sau khi tích hợp các module có hoạt động như mong đợi hay không.
- Kiểm thử hệ thống(System testing): Đây là giai đoạn kiểm thử được thực hiện khi các chức năng hệ thống đã được hình thành, và kiểm thử viên sẽ thực hiện kiểm thử và xác định hệ thống có được hoàn thành như thiết kế ban đầu hay không.
- Kiểm thử người dùng(UAT): Đây là giai đoạn việc kiểm thử được thực hiện bởi người dùng, có thể thực hiện ở môi trường của người sử dụng hoặc môi trường của nhà phát triển nhưng người thực hiện kiểm thử là người dùng cuối.
Các giai đoạn của kiểm thử phần mềm (software testing stages)
Kiểm thử phần mềm có thể chia thành hai bước chính:
- Xác minh (Verification): Bước này tập trung vào việc đảm bảo rằng phần mềm thực hiện đúng chức năng theo thiết kế ban đầu. Nói cách khác, kiểm tra xem “chúng ta đang xây dựng sản phẩm có đúng không?”.
- Xác nhận (Validation): Bước này tập trung vào việc kiểm tra xem phần mềm đáp ứng được nhu cầu và yêu cầu của người dùng cuối. Câu hỏi được đặt ra ở đây là “Chúng ta có đang xây dựng đúng sản phẩm không?”.
Các khoá học kiểm thử phần mềm
Bạn muốn khám phá thế giới kiểm thử phần mềm, đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra các ứng dụng chất lượng cao? Khóa học kiểm thử phần mềm của TopTest.vn từ cơ bản đến nâng cao này dành riêng cho bạn! Khám phá thêm tại: https://toptest.vn/khoa-hoc/khoa-hoc-qa-tester-co-ban-2/
Dù bạn là người mới muốn chuyển ngành sang lĩnh vực CNTT, hay đã có kiến thức về công nghệ hay muốn nâng cao kỹ năng, khóa học kiểm thử phần mềm sẽ cung cấp kiến thức toàn diện về các khái niệm, kỹ thuật và công cụ kiểm thử. Từ việc hiểu rõ các loại lỗi, thiết kế trường hợp kiểm thử đến áp dụng các phương pháp kiểm thử tự động hóa, bạn sẽ được trang bị những kỹ năng cần thiết để gia nhập ngành công nghiệp phần mềm đầy tiềm năng.
Hãy tham gia khóa học ngay để trở thành chuyên gia kiểm thử phần mềm, góp phần tạo ra những sản phẩm chất lượng và nâng cao trải nghiệm người dùng!
Kết luận
Kiểm thử phần mềm là một quá trình thường xuyên gắn liền với quy trình phát triển phần mềm, nhưng cũng có thể tách ra làm một quá trình đánh giá độc lập nhằm đảm bảo chất lượng sản phẩm tốt nhất trước khi đến tay người dùng. Việc lựa chọn áp dụng chiến lược kiểm thử phù hợp nhất với từng dự án cụ thể, cần có một quá trình lên kế hoạch và đánh giá toàn diện về nhân lực và tài nguyên của dự án cũng như của toàn bộ công ty để đưa ra lựa chọn tốt nhất.
